بخش بزرگی از خاطرات گذشتهی ما با گجتها، کنسولهای بازی و فناوریهای عجیبوغریب گره خورده است. برخی از این گجتها یا فناوریها، آهسته و پیوسته آمدند و سبک زندگیمان را بهکلی تغییر دادند. بسیاری از ما، کنسولهای آتاری، واکمنهای کاستخور و دستگاههای پخش VHS را بهیاد داریم؛ فناوریهایی که دورهی تکاملی خود را سپری کردند و به بلوغ رسیدند. احتمالا ما هنوز هم با دیدن این دست از نوآوریهای دهههای گذشته، سر ذوق میآییم.
این روزها هم زندگیمان به عرصهی جولان تلفنهای هوشمند تبدیل شده. این دستگاههای همهفنحریف، طی چند سال اخیر شیوهی تعاملات ما را در سطوح مختلف بهکلی تغییر داده و ثابت کردهاند که ماندنی هستند. اما داستان همهی فناوریها اینگونه نیست. بسیاری از نوآوریهای بشر فقط در برههی زمانی محدودی به بازار راه پیدا میکنند و در چشم به هم زدنی، از خاطرهها پاک میشوند. در این نوشته میخواهیم چهار ویژگی یک فناوری انقلابی را با هم مرور کنیم. شاید با خواندن این مطلب بهتر بتوانیم آیندهی فناوری را پیشبینی کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
۱. فناوریای انقلابی است که مشکلی از مشکلات بشر را حل کند
اولین و مهمترین ویژگی برای جاافتادن یک فناوری این است که بتواند مشکلی از مشکلات روزمرهی ما را کم کند. خیلی مواقع ما با یک مشکل همزیستی مسالمتآمیزی داریم تا اینکه یک نفر میآید و با معرفی یک دستگاه یا وسیلهی خاص زندگی را آسانتر میکند.
کمکم عموم مردم به شستن لباس با دست عادت میکردند که ناگهان سر و کلهی ماشین لباسشویی پیدا شد. حتما تلفنهای آنالوگ را به یاد دارید؛ همانهایی که انگشت اشارهمان را روی شمارهگیرش میگذاشتیم و حول یک دایره میچرخاندیم و صبر میکردیم که شمارهگیر سر جای قبلیاش بیاید تا عدد بعدی را بگیریم. شمارهگیرهای دیجیتال بهتدریج به تلفنهای خانگی و اداری راه پیدا کردند و تلفنهای آنالوگ را به نوستالژی دوران کوکیمان مبدل ساختند. تلفنهای هوشمند هم مثال دیگری از همین جنس هستند. این دستگاههای جمعوجور، دهها یا شاید صدها مشکل را حل کردهاند؛ شما با گوشیتان آدرس را پیدا میکنید یا اینکه با دوستتان در آنسوی آبها تماس تلفنی برقرار میکنید. هیچیک از ما دشواریهای تماس با خارج از کشور را از یاد نبردهایم.
فناوریای ماندگار است که بتواند مشکلی از مشکلات ما را حل کند؛ حالا اگر یک فناوری بتواند دهها یا صدها مشکل را حل کند، ما آن را «فناوری برهمزنندهی بازی» یا به قول فرنگیها Disruptive Technology خطاب میکنیم. تلفنهای هوشمند از این دسته هستند؛ آنها سبک زندگی صدها میلیون نفر را در عرض چند سال تغییر دادند و صنعت الکترونیک را وارد مرحلهی جدیدی کردند.
۲. فناوریای انقلابی است که مزیتی برای مردم به ارمغان بیاورد
حدود ۱۴ سال پیش را تصور کنید. کمتر کسی لپتاپ داشت. بهتدریج پای کامپیوترهای شخصی به خانهها باز میشد. آنروزها کسی زیاد روی ایمیل حساب نمیکرد. عموم مردم در کوچه و خیابان و تاکسی از اینترنت بیبهره بودند. شما در بهترین حالت فقط در خانه و محل کارتان به اینترنت دسترسی داشتید. کمکم شبکهی GPRS به گوشیها راه پیدا کرد. عدهای از این مزیت بهسرعت بهره برده و سطح تعاملات خود با دیگران را متحول کردند. دانشجویان کمکم توانستند در مسیر دانشگاه پروژهی خود را تکمیل کرده و برای استادشان ایمیل کنند. خیلیها توانستند از وقت خود بهترین بهره را برده و در اتوبوس به ایمیلهای کاریشان پاسخ دهند. «اینترنت همراه» مزیتی را برای مردم به ارمغان آورده بود.
کمی به عقبتر برمیگردیم. اولین دانشجویانی که صاحب کامپیوتر شخصی شدند مزیتهای رقابتی زیادی در برابر سایر دانشجویان بهدست آوردند. اولین شرکتهایی را تصور کنید که برای تبادل مکاتبات خود از فکس استفاده کردند. آینده هم به همین شکل خواهد بود. اولین گروههایی از مردم که به سراغ نمونههای واقعی خودروهای بدون راننده بروند، در برابر دیگران، منافع زیادی را نصیب خود میکنند. اگر فکر میکنید استفاده از خودروی بدون راننده مزیتی برای مردم به همراه ندارد، با خیال راحت این فناوری را از لیست فناوریهای انقلابی حذف کنید!
۳. فناوریای انقلابی است که عموم مردم را شیفتهی خود کند
بیایید با هم مرور کنیم. کدام گجتها یا دستاوردهای فناورانهی عصر حاضر، بیش از سایرین چشمان مردم را به خود خیره کرد: آیفون، آیپاد، تبلت یا آلترابوک؟ درواقع تکتک این موارد توان جذب تودههای مردم را داشتهاند. آیفون را مثال میزنیم؛ «استیو جابز» در سال ۲۰۰۷، آیفون را معرفی کرد.
این گوشی بهسرعت شهرتی جهانی پیدا کرد و به الگویی برای سایر سازندگان گجتهای الکترونیک تبدیل شد. درواقع، معرفی آیفون از غرب، آغازگر سونامی تلفنهای هوشمند از شرق دور بود. کرهایها، ژاپنیها و چینیها هم دستبهکار شدند و بازار را از گوشیهایی به سبک و سیاق آیفون پر کردند. با همهگیر شدن آیفون و ظهور نسلهای بعدیاش، تولیدکنندگان تجهیزات جانبی موبایل هم وارد عمل شدند و هزاران وسیلهی جانبی مختلف را به بازار تزریق کردند. چه طرفدار آیفون باشیم و چه نه، باید قبول کنیم که نسل اول آیفون ویژگیهای یک محصول انقلابی را داشت. این دستگاه توانست قلب میلیونها نفر را بدزدد، رقبا را به تکاپو بیندازد و به صنعت موبایل و تجهیزات جانبی روحی تازه بدمد.
۴. فناوریای انقلابی است که نوجوانان برای داشتناش لحظهشماری کنند
واقعیت این است که نوجوانان همیشه از چیزهای جدید خوششان میآید؛ این در حالی است که بزرگترها کمی محتاط عمل میکنند و در همان ابتدای روبرویی با پدیدهی جدید، به استقبال آن نمیروند. تجربه نشان داده که اکثر فناوریها یا نوآوریهای تاثیرگذار، در ابتدای معرفیشان با استقبال گرمی از سوی نوجوانان عصر خود روبرو شدهاند. احتمالا «مارک زاکربرگ» (Mark Zuckerberg) بنیانگذار فیسبوک هم این موضوع را بهخوبی میداند. فیسبوک در سال ۲۰۱۲، شبکهی اجتماعی اینستاگرام را خرید.
فکر میکنید فیسبوک چرا دست به این کار زد؟ «درک تامپسون» (Derek Thompson)، یکی از تحلیلگران حوزهی کسبوکار، علت این تصمیم فیسبوک را با ترکیب نوجوان کاربران اینستاگرام مرتبط میداند. فیسبوک فهمیده بود که وقتی نوجوانان به یک نوآوری روی خوش نشان میدهند، این بدان معنی است که آن نوآوری در آیندهای نزدیک به یک بازار پررونق تبدیل خواهد شد. فیسبوک همین سیاست را در قبال اپلیکیشن پیامرسانی «واتساپ» (WhatsApp) هم بهخرج داد و این شرکت نوپا را هم چندی بعد تصاحب کرد. حتی فیسبوک با جاهطلبی تمام شرکت «آکیولس» (Oculus) که در زمینهی هدستهای واقعیت مجازی فعالیت میکند را از آن خود کرد.